Hầu hết chúng ta xây dựng không gian sáng tạo của mình ngay tại nơi chúng ta đang ở – trong một căn phòng trống, một tầng hầm, hoặc có thể chúng ta chia sẻ không gian làm việc với phòng khách, phòng ăn hoặc phòng ngủ. Ngay cả khi bạn có chủ ý thiết kế và xây dựng riêng một không gian làm việc và thiết lập studio ở trong đó thì chúng ta vẫn phải đối mặt với một số hạn chế về kích thước, hình dạng, cấu trúc và vật liệu được dùng để xây dựng nên không gian làm việc này.
May mắn là, với một chút kiến thức và một ngân sách khiêm tốn thì bạn vẫn có thể thiết lập một không gian nghe thú vị và chuẩn xác. Phần này sẽ giới thiệu về quá trình suy nghĩ, các công cụ và kỹ thuật phân tích để thiết lập căn phòng làm việc của bạn. Hãy nhớ rằng sự thoải mái và sáng tạo của bạn vẫn là ưu tiên hàng đầu, nhưng hãy chú ý đến những nguyên tắc cơ bản này, chẳng hạn như đặt màn hình làm việc của bạn ở một vị trí lý tưởng và triển khai các giải pháp xử lý âm học (acoustic treatment) từ đây để có được một không gian âm thanh đáng tin cậy.
Những lưu ý về âm học cho studio tại nhà
Một home studio tốt bắt đầu từ việc lập kế hoạch, đo đạc cẩn thận và kỳ vọng thực tế về sự thể hiện của studio này trong giới hạn ngân sách của bạn và hạn chế vật lý của một căn phòng dân dụng. Việc chuyển đổi một căn hộ, phòng ngủ hoặc một căn hầm thành studio là một thách thức vì chúng không được xây dựng hoặc có mục đích trở thành phòng thu âm, studio hoặc phòng để mix.
Biết rằng, để thiết kế phòng thu âm/studio chuyên nghiệp thì việc tiêu âm, cách âm phù hợp phải được coi là một phần của quá trình thiết kế, xây dựng cơ bản, ban đầu. Nhưng khi chuyển đổi một căn phòng bình thường tại nhà thành studio, gần như không có giải pháp tiêu âm, cách âm bổ sung nào thật sự hiệu quả cho cấu trúc căn phòng hiện có.
Mục tiêu tổng quát của việc thiết lập một home studio là tạo nên một không gian khả dụng, nơi bạn có thể sản xuất (produce), thu âm và mix nhạc mà vẫn có được sự tự tin khi đưa ra những quyết định quan trọng trong quá trình làm việc tại đây. Cách duy nhất mà quá trình sản xuất ra âm thanh và các hiệu ứng không gian – như âm thanh nổi (stereo) và âm thanh vòm (surround) – có thể được thu âm và mix một cách chuẩn xác là làm việc trong một căn phòng càng trung tính về mặt âm thanh càng tốt. Hai thứ quan trọng cần cân nhắc cho sự chính xác của âm thanh tại vị trí nghe đó là vị trí đặt loa trong phòng và phương pháp xử lý âm học. Bên cạnh đó, bạn cũng phải dự đoán được rằng sản phẩm của bạn sẽ thể hiện như thế nào ở thế giới ngoài kia, khi nó được phát trên những thiết bị tai nghe/loa dân dụng.
Bắt đầu với kích thước và hình dạng của căn phòng
Khi chọn phòng cho home studio của bạn, bạn nên cố gắng sử dụng phòng hình chữ nhật, vì chúng có xu hướng có tiềm năng tốt nhất để tái tạo âm trầm chính xác (bass reproduction). Cố gắng tránh những căn phòng hình vuông, tròn hoặc hình dạng không đều, vì chúng có nhiều vấn đề khó giải quyết hơn.
Hãy bắt đầu quá trình lập kế hoạch cho home studio của bạn bằng việc đo đạc chính xác các kích thước dài, rộng và chiều cao của trần tại căn phòng mà bạn muốn chuyển đổi thành home studio. Bạn có thể dùng các thiết bị đo chuyên dụng hoặc thước cuộn. Hãy nhờ một người bạn đến giúp đỡ giữ một đầu thước trong khi bạn đang đo ở đầu còn lại, hoặc tìm cách đóng/giữ cố định đầu thước nếu bạn tự đo một mình để việc đo đạc chính xác hơn.
Khi lập kế hoạch cho các món nội thất trong studio và các thiết bị, bạn nên vẽ một bản vẽ bố cục chính xác về kích thước cho căn phòng của bạn (hãy thử dùng một ứng dụng vẽ như SketchUp chẳng hạn). Bản vẽ này bao gồm tất cả các đặc điểm kiến trúc mà bạn không thể dễ dàng thay đổi: cửa ra vào, cửa sổ, cột đỡ, tủ quần áo, hốc tường và trần nhà nghiêng khác nhau.
Các vấn đề âm học lớn nhất trong các căn phòng nhỏ bắt nguồn từ thực tế là bước sóng của các tần số thấp, độ dài vật lý của sóng âm quá dài để có thể được chứa gọn trong các kích thước của phòng mà không phản xạ ra từ sàn, trần, tường hoặc các bề mặt gần đó. Ví dụ: sóng 20Hz dài khoảng 17 mét, sóng 100Hz dài khoảng 3,5 mét.
Nếu có nhiều lựa chọn hơn một căn phòng như hiện tại, hãy thử đặt loa monitor vào căn phòng kia sao cho loa hướng theo chiều dài của căn phòng và lắng nghe những bài nhạc quen thuộc để cảm nhận được về đặc tính của căn phòng và cảm giác khi nghe trong không gian này. Hãy lắng nghe và so sánh giữa những căn phòng xem không gian nào bạn cảm thấy thoải mái và quen thuộc hơn.
Đặt các thiết bị vào phòng
Bố trí đối xứng các thiết bị xung quanh vị trí nghe sẽ thúc đẩy quá trình làm việc tốt hơn vì bạn luôn ở hoặc ở gần vị trí nghe trong khi thực hiện điều chỉnh trên các thiết bị và điều chỉnh DAW trong quá trình mix hoặc thu âm. Sự đối xứng này cũng phải áp dụng cho vị trí đặt loa, vị trí nghe, thiết lập các tấm xử lý âm học trong phòng như: các tấm tiêu âm (absorption panels), bẫy âm trầm (bass traps) và các tấm tán âm (diffusers). Mục tiêu là biến studio của bạn thành một hệ thống (system) có sắp xếp chứ không phải là một loạt các thiết bị ngẫu nhiên được ném vào một căn phòng.
Việc bố trí đối xứng có thể chuyển căn phòng lộn xộn với các thiết bị, vật dụng được đặt ngẫu nhiên trở thành một nơi đáng tin cậy mà bạn có thể đánh giá bản mix. Hãy coi bức tường phía bên trái và bên phải của bạn là hình ảnh phản chiếu của nhau, với vị trí ngồi của bạn ở đường kẻ trung tâm giữa phòng. Bất kỳ tấm tiêu âm, tán âm nào được đặt bên trái thì cũng phải được đặt đối xứng như vậy ở bên phải, và quan trọng là hợp lý với không gian âm thanh xung quanh vị trí nghe và xung quanh loa kiểm âm của bạn.
Vị trí nghe
Nếu được, bạn nên đặt loa kiểm âm trên giá đỡ/chân loa chuyên dụng thay vì đặt trực tiếp trên mặt bàn, điều này cho phép dễ dàng thực hiện các điều chỉnh/di chuyển vị trí nhỏ trong tương lai. Loa nên được đặt trong phần từ 0 – 25% của chiều dài phòng. Trong khoảng 35 – 40% (ví dụ: điểm 38%) của chiều dài phòng – tức là ở khoảng một nửa đoạn từ điểm 25% đến điểm 50% của phòng – đây chính là vị trí ngồi nghe lý tưởng nhất tính theo chiều dài phòng. Vị trí này là một sự dung hoà tốt các rung động (vibrations) của các tần số room modes. Các đỉnh (peaks) – nơi các tần số bị cộng hưởng và to lên – và các điểm tần số bị triệt tiêu đi (nulls) có xu hướng xuất hiện nhiều ở các điểm 25%, 50% và 75% chiều dài của phòng.
Vị trí nghe cần được đảm bảo tính đối xứng, ở vị trí 50% hoặc đường trung tâm theo chiều rộng của phòng. Nghĩa là, giao điểm của điểm 38% theo chiều dài và điểm 50% theo chiều rộng là nơi bạn sẽ ngồi — vị trí nghe/điểm lý tưởng.
Ở phần này, chúng ta đã tìm hiểu về cách chọn phòng đề đặt home studio, cách sắp xếp các thiết bị trong phòng và vị trí ngồi nghe lý tưởng. Trong phần tiếp theo, chúng ta sẽ nói về giải pháp xử lý âm học cho phòng (acoustic treatments) – phân loại, cách chọn các tấm tiêu âm, tán âm, basstrap.
Nguồn tham khảo: Sonarworks – Successful Studio Setup.
